POK म्हणजे काय? pok नकाशा, आधुनिक घडामोडी, POK मधील राजकारण काय आहे?

 POK म्हणजे काय? pok नकाशा, आधुनिक घडामोडी, POK मधील राजकारण काय आहे?

Image by  jagranjosh.com

 

What is POK? POK map, modern developments, what is the politics in POK?

पाकव्याप्त काश्मीर (पीओके) चा इतिहास 

जम्मू आणि काश्मीरचा भूराजकीय इतिहास फाळणी, युद्धे आणि प्रादेशिक वादांनी आकाराला आला आहे. एकेकाळी भारताचे सर्वात मोठे रियासत असलेल्या या प्रदेशात पाकिस्तानचे आक्रमण (१९४७) आणि पीओकेची निर्मिती झाली. ब्रिटिश प्रभाव, भारत-पाकिस्तान संघर्ष आणि चीनचा विस्तारवाद यावरून त्याची स्थिती निश्चित होते. तणाव असूनही, भारत जम्मू आणि काश्मीरवर सार्वभौमत्वाचा दावा करतो आणि सामरिक लष्करी कारवायांद्वारे त्याचे रक्षण करतो.

भारतीय राज्य जम्मू आणि काश्मीर (J&K) मध्ये २६ ऑक्टोबर १९४७ रोजी भारतात सामील झालेल्या जम्मू आणि काश्मीरच्या पूर्वीच्या संस्थानाचा राजकीय भूभाग समाविष्ट आहे . १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताच्या स्वातंत्र्यापूर्वी , जम्मू आणि काश्मीर हे ५६२ संस्थानांपैकी सर्वात मोठे होते , ज्याचे क्षेत्रफळ २,१८,७७९ चौरस किलोमीटर होते - जे बेल्जियम, डेन्मार्क, हॉलंड, ऑस्ट्रिया आणि अल्बेनियाच्या एकत्रित भूभागाच्या तुलनेत आहे. पाकिस्तान-व्याप्त काश्मीर (POK), ज्यामध्ये आझाद जम्मू आणि काश्मीर (AJK) आणि गिलगिट-बाल्टिस्तान यांचा समावेश आहे , त्याचा भू-राजकीय संघर्ष आणि प्रादेशिक आकांक्षांनी आकार घेतलेला एक जटिल इतिहास आहे.

पीओकेची रचना आणि भूगोल : पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये देखील आणि राष्ट्रपती अशी दोन पदे आहेत. तेथे देखील मंत्री आहे. – पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये स्वतःचे सरकार दावा केला. आपण सत्य आहोत. हे सरकार पाकिस्तानच्या नियंत्रणाचे काम करते. पीओकेचे स्वतःचे सर्वोच्च न्यायालय आणि उच्च न्यायालय देखील आहे. – पीओकेचा भाग पूर्वेला पाकिस्तानचा पंजाब प्रांत, अफगाणिस्तानच्या वाखान कॉरिडॉर, चीनच्या शिनजियांग आणि भारताच्या काश्मीरला लागू आहे. – गिलगिट बाल्टिस्तानचा भाग जरूर केला तर आझाद काश्मीरचे क्षेत्रफळ १३ हजार ३०० चौरस किलोमीटरमध्ये पसरले आहे. येथे राहणाऱ्या लोकांची संख्या ही ४० लाख आहे. भारतीय काश्मीर हा भाग तिप्पट मोठा आहे. – पाकव्याप्त काश्मीरची राजधानी मुझफ्फराबाद आहे. या शिवाय मीरपूर, भिंबर, कोटली, मुझफ्फराबाद, बाग, नीलम, सुधानोटी आणि रावळकोट हे 8 जिल्हेमध्ये आहेत. शिवाय 19 तहसील आणि 182 संघ या परिषद आहेत.

– पाकव्याप्त काश्मीरचा मोठा भाग हंझा गिलगिट, शक्सगाम व्हॅली आणि रक्सम हे आहेत. बाल्टिस्तानचा भाग पाकिस्तानने 1963 मध्ये चीनला दिला होता. या हस्तांतरित क्षेत्राला व्यापक काराकोरम म्हटले जाते. – भारतीय जम्मू-काश्मीरच्या त्या भागाला पाकव्याप्त काश्मीर असे म्हणतात, जो 1947 च्या फाळणी दरम्यान पाकिस्तानने खुलासा केला होता.

POK म्हणजे काय ?

POK म्हणजे "Pakistan-occupied Kashmir" किंवा "पाक-अधिकृत काश्मीर". हे ते क्षेत्र आहे जे मूळतः भारताच्या जम्मू आणि काश्मीर राज्याचा भाग होते आणि आहे, पण 1947 पासून पाकिस्तानच्या नियंत्रणाखाली आहे.

पाकव्याप्त काश्मीर (पीओके) – ज्याला इंग्रजीत Pakistan-occupied Kashmir (PoK) म्हणतात – हा भारताचा भाग आहे जो सध्या पाकिस्तानच्या नियंत्रणाखाली आहे. या भागाचा इतिहास भारत-पाकिस्तान विभाजनानंतरच्या संघर्षांशी निगडीत आहे. खाली त्याचा थोडक्यात इतिहास दिला आहे:

---

📜 पीओकेचा इतिहास:

1. ब्रिटीश भारत व जम्मू-काश्मीरचं रजवाडं (1947 पूर्वी) :

• जम्मू-काश्मीर हे एक स्वतंत्र संस्थान होतं, ज्याचं नेतृत्व राजा महाराजा हरिसिंग करत होते.

• 1947 मध्ये भारत आणि पाकिस्तान स्वतंत्र झाले. संस्थानांना भारत किंवा पाकिस्तान यांच्याशी जोडण्याचा पर्याय देण्यात आला.

2. 1947: भारत-विभाजन आणि पहिला युद्ध (1947-48) :

• महाराजा हरिसिंग यांनी काही काळ स्वतंत्र राहण्याचा निर्णय घेतला.

• ऑक्टोबर 1947 मध्ये पाकिस्तानमधून आलेल्या कबायली आक्रमकांनी जम्मू-काश्मीरवर आक्रमण केलं.

• महाराजांनी भारत सरकारकडे मदतीची मागणी केली आणि भारतात विलीनीकरणाच्या (Instrument of Accession) करारावर सही केली.

• भारताने सैन्य पाठवले आणि लढा सुरु झाला.

• डिसेंबर 1948 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या मध्यस्थीने युद्ध थांबवण्यात आले.

3. 1949: युद्धविराम आणि नियंत्रण रेषा (Line of Control - LoC) :

• युद्धविरामानंतर एक नियंत्रण रेषा ठरवली गेली.

• या रेषेच्या पश्चिमेकडील भागावर पाकिस्तानने ताबा मिळवला – हा भाग आज पाकव्याप्त काश्मीर (पीओके) म्हणून ओळखला जातो.

4. पीओके ची अंतर्गत रचना:

• पाकिस्तानने या भागाला "Azad Jammu and Kashmir (AJK)" म्हणून एक आंशिक स्वायत्त प्रशासन दिले.

• याव्यतिरिक्त Gilgit-Baltistan हा भागही भारताच्या जम्मू-काश्मीरचा भाग असून, तो देखील पाकिस्तानच्या नियंत्रणात आहे, पण वेगळ्या प्रकारे प्रशासित केला जातो.

5. भारताची भूमिका:

• भारत पीओकेला जम्मू-काश्मीर आणि लडाखचा अविभाज्य भाग मानतो.

• 1994 मध्ये भारतीय संसदेनं एकमताने ठराव पास केला की "पाकिस्तानने बेकायदेशीररित्या काश्मीरचा काही भाग ताब्यात घेतलेला आहे आणि तो परत मिळवणे आवश्यक आहे."

---

🔥 मौल्यवान मुद्दे :

• चीनची भूमिका : पाकिस्तानने 1963 मध्ये गिलगिट-बाल्टिस्तानमधील शक्सगाम व्हॅली चीनला दिली. भारत त्याला अवैध मानतो.

• चीन-पाकिस्तान आर्थिक मार्ग (CPEC) : हा मार्ग पीओकेमधून जातो, ज्यावर भारताने आक्षेप घेतला आहे.

पीओकेमध्ये जनजीवन कसे आहे : – PoK मधील लोक प्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून आहेत. या ठिकाणी मका, गहू ही पिके होता. पशुपालन हे येथील उत्पन्नाचे मुख्य स्त्रोत आहेत. – या भागात कोळसा आणि खडूचे काही साठे आहेत, बॉक्साईटही सापडतो. येथील उद्योग प्रामुख्याने लाकडी वस्तू, कापड आणि कार्पेट्स यांसारखी उत्पादने तयार करतात. – शेतीतून मशरूम, मध, अक्रोड, सफरचंद, चेरी, काही औषधे, ड्रायफ्रुट्स इथे उपलब्ध आहेत. – पश्तो, उर्दू, काश्मिरी आणि पंजाबी या प्रदेशातील प्रमुख भाषा आहेत.